İş Etüdünün Tanımı

İş etüdü, gelişme olanağı yaratabilmek amacıyla, belirli bir olayı ya da etkinliği ekonomiklik ve etkenlik yönünden etkileyen tüm kaynakları ve etmenleri dizgesel olarak araştırmaya yönelik ve insan çalışmasını geniş kapsamda inceleyen bir teknik olup özellikle metot (yöntem) etüdü ve zaman etüdü teknikleri için kullanılan genel bir terimdir.
İş etüdü verimlilikle doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle mevcut kaynaklardan sağlanacak üretimi, çok az ya da hiç yatırım gerektirmeksizin, arttırmak amacıyla çok yaygın olarak kullanılmaktadır.

İş Etüdünün Önemi ve Yararları

Uzun dönemde verimliliği arttırmanın en iyi yollarından biri yeni süreçler geliştirmek ve daha modern fabrika ve donatım kurmaktır. Oysa bu tür bir yaklaşım büyük sermaye gerektirir ve eğer sermaye araçları yerli olarak yapılamıyorsa dış kaynaklara ihtiyaç duyulur. Ayrıca verimlilik arttırma sorununa sürekli ileri teknoloji alımı ile yaklaşılmak istenmesi de iş olanaklarını çoğaltmayı engelleyici bir ortam oluşturabilir. İş etüdü, verimliliği arttırma sorununa, dizgesel bir çözümleme yöntemiyle, mevcut işlemlerin, süreçlerin ve iş yöntemlerinin etkenliğini arttırarak çözümleme yönünden yaklaşır. Böylece verimlilik artışına çok az ya da hiç sermaye yatırımı gerektirmeksizin katkıda bulunur.
İş etüdünün başlıca yararları aşağıda özetle belirtilmiştir:

  1) İşi yeniden düzenleyerek bir fabrikanın ya da işleyen bir birimin verimliliğini arttırma yoludur. Bu yöntem normal olarak yapı ve donatım için çok az yatırımı gerektirir veya hiç gerektirmez.

  2) Dizgeseldir. İster ilk uygulamaların çözümlenmesinde, ister yeni uygulamaların geliştirilmesinde olsun, bir işlemin etkenliğini etkileyen faktörlerden hiçbirinin göz ardı edilmemesini ve işlemle ilgili bütün olayların göz önünde tutulmasını sağlar.

  3) Etken bir üretim planlaması ve denetimi için temel sayılan performans standartlarının saptanmasında şimdiye kadar geliştirilmiş en doğru yoldur.
  4) Başarılı iş etüdü uygulamaları sonucunda arttırımlar hemen kendini gösterir ve bu başarılı uygulama süresince artırım sağlanmasına devam edilir.

  5) Her yerde uygulanabilen bir araçtır. El işlerinin yapıldığı ya da makinenin kullanıldığı yerlerde de başarıyla uygulanır. (sadece yapım atölyelerinde değil, ofislerde, dükkanlarda, laboratuarlarda, toptancı ve perakendeci hizmet endüstrilerinde ve lokantalarda bile uygulanır.) 

  6) Yönetimin elinde en etkin bir inceleme aracıdır. Bir sorunlar dizisini incelerken, onu etkileyen bütün diğer etmenlerin zayıflığını yavaş yavaş ortaya çıkaracağı için, herhangi bir örgütün etkenliği incelenmeye başlandığında vazgeçilmez bir yardımcı olur.

İş etüdü dizgesel olduğu ve belli bir işlemin etkenliğini etkileyen bütün öğelerin dolaysız gözlemiyle yapılan araştırmaları kapsadığı için, bu işlemi etkileyen bütün öğelerin yanlış ve kusurlu taraflarını hemen ortaya çıkarır.

İş Etüdü Teknikleri

İş etüdü metot etüdü ve zaman etüdü tekniklerini kapsamaktadır. İş etüdü çalışması sırasında metot etüdüne başlamadan önce ergonomik tasarım çalışmasının yapılmış olması gerekir. İş etüdünün aşamaları; ergonomik tasarım, metot etüdü ve zaman etüdü olarak ifade edilebilir. İş etüdünün teknikleri olan metot ve zaman etüdü aşağıda tanımlanmıştır.
Metot etüdü, daha kolay ve etken yöntemlerin geliştirilmesi, uygulanması ve maliyetlerin düşürülmesi amacı ile, bir işin yapılışındaki mevcut ve önerilen yolların dizgesel olarak kaydedilmesi ve eleştirilerek incelenmesidir.
Zaman etüdü ise, nitelikli bir işçinin, belli bir işi, belli bir çalışma hızıyla(performansla) yapması için gereken zamanı saptamak amacıyla geliştirilmiş tekniklerin uygulamasıdır.

İş Etüdünün Temel Aşamaları

Verimlilik kısaca çıktı ve girdi arasındaki oran olarak tanımlanabilir. Bu tanım, herhangi bir kuruluş, bir endüstri veya tüm olarak bir ekonomi için de geçerlidir. Yüksek verimlilik, aynı kaynakları kullanarak daha fazla üretim yapmak demektir. Yani arazi, malzeme, makine çalışma süresi ya da işçi için aynı masrafı yaparak eskisine göre daha yüksek bir çıktı elde etmek veya arazi, malzeme, makine çalışma süresi ve işçi için daha az masraf yaparak ve böylece üretim kaynaklarının bir bölümünü başka amaçlar için kullanılmak üzere serbest bırakarak, aynı miktarda çıktı elde etmektir.

Bir işletmede verimliliği, mallar için genel talep düzeyi, vergi politikası, hammadde temini, faiz oranları vb. dış etmenlerin yanı sıra arazi, malzeme, makine ve işgücü kapasitelerinin etkin kullanımı da etkiler. İşletmenin sahip olduğu arazi, malzeme, makine ve işgücünün verimli kullanılması işletme verimliliğini arttırmak için zorunludur. Mevcut kaynaklarla en yüksek verimliliğe ulaşabilmek için yönetimin ve işçilerin işbirliği sağlanmalı, iş kapsamının ve teken olmayan sürelerin azaltılması amaçlanmalıdır. Etken olmayan sürenin azaltılabilmesi ise iyi bir iş etüdü çalışması yapılarak süreçlerin yeniden düzenlenmesine bağlıdır





ZAMAN ÇALIŞMASI  

Zaman çalışması vasıflı ve iyi eğitim görmüş bir kişinin normal hızında belirli bir işi yapma süresinin belirlenmesidir. Zaman çalışmasının sonunda bir işi yapmak için gereken “standart zaman” ortaya çıkar. 

Zaman Çalışmasının Kullanımı 

1.      Programı belirlemek ve iş planlaması

  2. Standart maliyetleri bütçeyi hazırlamada yardımcı olarak belirlemek

  3. Üretim öncesinde ürünün maliyetinin tahmin edilmesi. Bu tür bir bilgi satış rakamının belirlenmesi açısından önemlidir.

  4. Makinenin etkinliğinin belirlenmesi, bir insanın çalışabileceği makine sayısı, montaj hatlarının dengelenmesi, bir taşıyıcıda (konveyor) yapılan işin bulunması,

  5. İşçi maliyetine zemin oluşturmak için zaman standartlarının belirlenmesi. 

 

Zaman çalışması için bir kronometre ve veri formuna ihtiyaç vardır.

Veri formu üzerinde yapılan işin detaylı anlatımı, çalışanın ismi, ölçümü yapan çalışanın ismi, ölçümün yapıldığı zaman ve alan yer almalıdır. Bunun yanında, zamanın yazılması, çalışanın performansı ve hesaplamaların da yazılacağı alanın form üzerinde yer alması gerekmektedir. 

Zaman Çalışmasının Yapılması 

Zaman çalışmasında kullanılan prosedür yapılan işin tipine alınan verinin uygulanma şekline göre değişiklik gösterebilir. Bununla birlikte, genelde aşağıdaki 8 adımdan meydana gelir.

 

   1. Yapılan iş ve çalışan hakkında bilgiyi kaydedip emniyete almak,

   2. İşi parçalara ayırmak ve metodun anlatımının tamamını kaydetmek,

   3. Çalışan tarafından ölçülen zamanın gözlenip kayıt edilmesi,

   4. Ölçülecek çevrim sayısının belirlenmesi

   5. Çalışan performansının belirlenmesi,

   6. Yeterli sayıda çevrimin ölçüldüğüne emin olmak,

   7. Müsaade-toleransları belirlemek,

   8. Yapılacak iş için zaman standardını belirlemek. 

 

Bunun yanında, veri formunun yan tarafına, ya da arka kısmına parçanın ve çalışma alanının taslağı çizilmelidir. Çalışılan parça ve çalışılan makinelerin detayları forma girilmelidir. Makinelerin markaları, sınıfları, tipleri ve boyutları yeterli bir anlatımdır. Eğer makine bir kimlik numarasına sahipse, bu numara girilmelidir. Çalışanların ismi ve sayısı kaydedilmeli ve zaman çalışması analizi yapan tarafından form imzalanmalıdır. 

Yapılan İşin Zaman Kırılımının Yapılması 

Eğer bir iş bir bütün halinde alınacak olursa; o zaman çeşitli problemler oluşabilir. Öncelikle ölçümün yapılmasından sonra işin hala aynı metotla yapılıp yapılmadığı bilinmiş olunur. Form üzerinde yazılı bilgi metodun aynı metot olduğunun en büyük kanıtıdır. 

  1. Kırılım belirli parçalara yapılır ve bunların her birinin anlatımıyla yapılır.  Bazen ayrı bir kağıda kırılımdaki parçaların anlatımı yapılabilir. Bu tür bir liste aynı zamanda yeni çalışanları eğitmede de kullanılabilir. 

  2. Standart zaman değerleri işin parçaları için çıkarılabilir. Bunun gibi parça zaman standardı, ya da standart veri toplam standart zamanın belirlenmesini sağlar. 

  3. Zaman çalışması bir yan parçanın yapılması için çok, ya da az zaman harcandığını gösterebilir. Aynı zamanda metottaki eksikliği de gösterebilir. 

  4. Çalışan çevrim boyunca aynı tempoda çalışmayabilir. Zaman çalışması her yan parça için        performans rating’lerini çıkarmaya yarayabilir. 

Ölçme Teknikleri 

  1.      Sürekli Ölçüm

  2.      Tekrarlı Ölçüm

  3.      Birikimli Ölçüm

 

Sürekli Ölçüm, bir kronometreyle yapılır. Zaman durmaz ve örneğin 2. ölçümün zamanlaması, 1. ölçümünki çıkarılarak bulunur.

Tekrarlı Ölçüm, bir kronometreyle yapılırken zaman sıfırlanır.

Birikimli Ölçüm, iki kronometrenin kullanılmasıyla yapılır. Bir kronometre durdurulduğunda, diğeri başlatılır.

Çalışma yapılmadan önce Zaman Çalışmasına montajın uygun olup olmadığı sorgulanmalıdır. Buna göre yapılan işlemin zaman çalışmasından sonra değişip değişmeyeceği, malzemelerin niteliklerinin uyup uymadığı, makine hızlarının değişip değişmediği, zaman çalışmasının yapıldığı zamana göre şartların değişip değişmediği sorgulanmalıdır.

 

Zaman Çalışması’ndan önce aşağıdaki sorular sorulmalıdır:

 

·        Optimum alet ömrünü etkilemeden makinenin beslemesi, ya da hızı arttırılabilir mi?

·        Çevrim zamanını azaltmak için alet kullanımında değişim yapılabilir mi?

·        Aktarım zamanını azaltmak için malzemeler çalışma alanına yaklaştırılabilir mi?

·        Ekipmanlar doğru işletiliyor mu ve kaliteli ürünler üretiliyor mu?

·        İşlem güvenli olarak yapılıyor mu?

 
Ölçüm Sayısının Belirlenmesi

 

Zaman çalışması bir örneklendirme çalışmasıdır. Bu nedenle ne kadar çok çevrimler örneklendirilirse, o kadar söz konusu işlemin aldığı zaman kesinlik kazanacaktır. Örneğin 20 kez zaman ölçümü yapılan bir çevrimde zamanın 0.10 ile 0.14 dakika arasında değiştiği gözlenirse o zaman kesinlik azken, eğer bütün ölçümler 0.10 dakikaysa; o zaman ölçüm sonucunun 0.10 dakika olacağı kesindir. Yani kesinlik azaldıkça ölçüm sayısı artmalıdır.

 
Ölçüm Sayısının Tahmin Edilmesi

 Zaman çalışmasında ölçüm sayısının hesaplanması için şu yaklaşım yapılabilir:

 1.      Değerler şu şekilde okunur: (a) 2 dakika ve daha az süre alan işlemlerde 10 iyi okuma             değerinin alınması; (b) 2 dakikadan daha uzun süren işlemlerde 5 ölçüm değerinin alınması.

 2. Ölçümlerin değer aralığını (R) belirlenir. Bu da en yüksek zaman çalışması değeri        (H)’den en düşük zaman çalışma değerinin çıkartılmasıyla bulunur.

  3. Ortalama değer (X) bulunur. Bu tüm değerlerin toplamının ölçüm sayısına bölünmesiyle, ya da en yüksek değer ile en düşük değerin toplamının 2’ye bölünmesiyle bulunabilir.

 

  4.  R/X belirlenir. Bu, değer aralığının ortalamaya bölünmesiyle bulunur.

  5. Bundan sonra da bulunan değer ile ölçüm sayısı Tablo kullanılarak bulunur.

 

 Buna ek olarak ölçüm sayısının belirlenmesinde Hizalama Şeması kullanılabilir.

 

Zaman Çalışmasında İzlenecek Adımlar

1.      Departman yöneticisiyle hangi zaman çalışmasının yapılacağı konuşulur.

2.      Montaj elemanının zaman çalışması yapılacağı konusunda bilgilendirildiğinden emin olmak gerekli.

3.      Montaj elemanının işbirliği içinde çalışacağından emin olmak gerekli. Ne yapılacağı detaylı anlatılmalı. Hazır olduğundan emin olunmalı.

4.      Bütün gerekli bilgiler alınarak veri/gözlem formu üzerine kayıt edilmeli.

5.      Parçanın ve çalışma alanının çizimi taslak halinde çizilmeli.

6.      Yapılacak montaj işlemi elemanlarına ayrılmalı ve gözlem formuna bu elemanlar listelenmeli. Gerekirse metodun ayrı bir sayfada anlatımı yapılabilir.

7.      Ölçüm sayısının ne kadar olacağı tahmini yapılmalı.

8.      Çalışmanın başlama tarihi kayıt edilmeli.

9.      Çalışma çevriminde ilk elemanla birlikte kronometre başlatılır. Çevrimin her parçası/elemanı için zaman okunur ve kaydedilir.

10.  Çalışma tamamlandığında ve kronometreden son parçanın değeri okunduğunda, günün değerleri sayfaya kaydedilir.

11.  Montaj elemanının rating’i verilir ve bu gözlem formu üzerine işlenir.

12.  Çalışma imzalanır ve tarih girilir.

13.  Yeterince çalışma çevriminin zaman ölçümünün yapıldığına emin olunur.

14.  Kontrol tablosu üzerine veri girilir.

 

Rating Faktörünü Belirlemek

 Zaman çalışmasında en önemli ve en zor kısımlardan biri de çalışma yapıldığında elemanın hızı, ya da temposunun değerlendirmesidir. Rating, çalışanın performansının çalışmanın düşünülen normal performansıyla karşılaştırılmasıdır. Daha sonra bu rating faktörü seçilmiş zamana uygulanarak işin normal süresinin elde edilmesi için kullanılır.

 
Rating Sistemleri

 
Çalışanın vasıf ve eforları belli katsayılar aralığında değerlendirilir. Bu katsayılar performans Rating Tablosu’na girilmiştir.

 
Westinghouse Rating Sistemi

 Bu sistem de vasıf ve efor rating’ine dayalı olarak çalışır. Yani vasıf, efor, kondisyon ve tutarlılık katsayılarının montaj elemanı için belirlenmiş değerleri toplanarak seçilen zaman ile çarpılır ve normal zaman elde edilir.

 Bundan başka Sentetik, Objektif ve Performans Seviyesinin Fizyolojik Değerlendirmesi olarak adlandırılan Rating Sistemleri vardır. Bunlar daha az başvurulan sistemlerdir.

 Performans Rating’i en sık uygulanan rating sistemidir. Burada hız,ya da tempo tek faktör olarak ele alınır.

 
Ara Kayıpları Belirlemek

 Bir işlemin normal zamanı ara kayıpları kapsamaz. Her çalışmada bazı aralar verilmek zorunda olunduğundan (ihtiyaçlar,dinlenme,..) bunlar da ihmal edilemeyecek zamanlar yaratır. Kayıplar 3’e ayrılabilir: kişisel, yorgunluk veya gecikme kayıpları.

 Standart zaman bu ara kayıpları da kapsamalıdır. Kayıplar rating faktörünün parçası değildir ve ayrı olarak ele alınması en iyi sonucu verir.

 Kişisel kayıplar normal zamanın %(2-5)’i arasında bir seviyededir. Yorulma ve gecikme kayıpları artık önemli bir kayıp oluşturmamaktadır. Bunun için, Kişisel kayıplarla birlikte toplam ara kaybın normal zamanın %5 seviyesinde olduğu düşünülebilir